Rechtsstaat

In een rechtsstaat hechten we het hoogste belang aan vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid voor de burger. De Europese Unie is een rechtsstaat, zo is vastgelegd in de Europese verdragen. In de EU geniet de burger dan ook bescherming van een aantal grondrechten en vrijheden, tegen medeburgers én tegen de overheid.

In de verdragen staat ook dat de Europese Commissie de handhaver is van de verdragen en daarmee dus ook van de rechtsstaat. Als aan dit principe wordt getornd, dan dient er worden ingegrepen tegen de regering die zich schuldig maakt aan het vergrijp. De leden van het Europees Parlement hebben de taak om de Europese Commissie op deze handhavingstaak te controleren. Daarin is Sophie in ’t Veld een voortrekker. Met initiatieven, wetsvoorstellen en rapporten houdt ze de Europese Commissie bij de les en draagt ze bij aan het sterker maken van de handhaving.

Polen en Hongarije
Lange tijd stonden democratie en rechtsstaat als essentiële bouwstenen van de EU buiten kijf. De EU-lidstaten hielden elkaar onderling bij de les en de Europese Commissie zat er bovenop. Tot Viktor Orbán ten tonele verscheen als premier van Hongarije. Sinds 2010 is Orbán aan de macht in Hongarije. Stap voor stap heeft hij de rechtsstaat uitgehold, net als de democratie. Belangrijker nog, hij kon er mee wegkomen. Meer dan tien jaar lang stond er geen noemenswaardige sanctie op de vergrijpen van Orbán jegens de rechtsstaat. De gebrekkige handhaving van de Europese Raad en de Europese Commissie zorgde ervoor dat in heel de EU de rechtsstaat afkalvde. Ook in andere EU-lidstaten ontstonden er problemen; bovenal in Polen. 

Rechtsstaat-APK & Monitor
De EU-instellingen doen te weinig om rechsttaatsschendingen door EU-lidstaten aan te pakken. Daarnaast schort het ook aan middelen om die aanpak effectief te laten zijn. Daarom werkt Sophie in 't Veld aan het uitbreiden van de gereedschapskist om de rechtsstaat beter te beschermen. In 2016 heeft in 't Veld haar initiatief voor een rechtsstaat-APK aangenomen gekregen door het Europees Parlement. Iedere EU-lidstaat wordt langs dezelfde meetlat gelet. Weten waar het misgaat of mis kan gaan is een belangrijke eerste stap. Daarnaast heeft het Parlement op haar initiatief een eigen monitor van de stand van zaken in een aantal landen waar zorgen ten aanzien van democratie en rechtsstaat leven. Met het aannemen van de huidige meerjarenbegroting, is ook een wet aangenomen die het mogelijk maakt om EU-subsidies in te houden, wanneer een land niet voldoet aan de voorwaarden van democratie en rechtsstaat. Ook van deze wet was in 't Veld pleitbezorger.